عزت نفس احساس ذهنی شما از ارزش یا ارزش کلی شخصی شماست. عزت نفس؛ مشابه احترام به خود، سطح اعتماد شما به توانایی ها و ویژگی های تان را توصیف می کند. داشتن عزت نفس سالم می تواند بر انگیزه، رفاه ذهنی و کیفیت کلی زندگی شما تأثیر بگذارد. با این حال، داشتن عزت نفس بسیار بالا یا بسیار پایین می تواند مشکل ساز باشد. درک بهتر سطح منحصر به فرد عزت نفس شما می تواند به شما کمک کند تا تعادلی را ایجاد کنید که برای شما مناسب است. عناصر کلیدی عزت نفس عبارتند از:

• اعتماد به نفس
• احساس امنیت
• هویت
• حس تعلق
• احساس شایستگی

عزت نفس نظر کلی یک فرد در مورد خودش است. داشتن عزت نفس بالا اما واقع بینانه برای سلامت روان ضروری است. تجارب کودکی یک فرد عموماً عزت نفس او را شکل می دهد. والدین، معلمان، و دوستان دوران کودکی همگی تاثیر بسیار زیادی بر نحوه رشد عزت نفس دارند. اعتماد به ارزش خود به عنوان یک انسان یک منبع روانشناختی ارزشمند و به طور کلی یک عامل بسیار مثبت در زندگی است. عزنت نفس با موفقیت، روابط خوب و رضایت در ارتباط است. داشتن عزت نفس کم می تواند افراد را به سمت افسردگی سوق دهد، از توانایی های بالقوه خود کوتاه بیایند، یا روابط و موقعیت های توهین آمیز را تحمل کنند.

تست رایگان افسردگی

از سوی دیگر، عشق بیش از حد به خود، منجر به احساس حق طلبی و ناتوانی در درس گرفتن از شکست ها می شود. همچنین می‌تواند نشانه‌ای از خودشیفتگی بالینی باشد، که در آن افراد ممکن است به شیوه‌ای خود محور، متکبرانه و بدون همدلی رفتار کنند. عزت نفس شما می تواند تاثیر بگذارد بر اینکه:

• خودتان را به عنوان یک شخص دوست داشته باشید و برای خود ارزش قائل باشید
• می توانید تصمیم بگیرید و خود را اثبات کنید
• نقاط قوت خود را بشناسید
• احساس کنید که می توانید چیزهای جدید یا دشوار را امتحان کنید
• نسبت به خود مهربانی نشان دهید
• اشتباهات گذشته را ناعادلانه سرزنش نکنید
• زمانی را که نیاز دارید برای خود اختصاص دهید
• باور کنید دوست داشتنی و به اندازه کافی خوب هستید

چرا عزت نفس مهم است؟

عزت نفس بر فرآیند تصمیم گیری، روابط، سلامت عاطفی و رفاه کلی شما تأثیر می گذارد. همچنین بر انگیزه تأثیر می گذارد، زیرا افرادی که دیدگاه سالم و مثبتی نسبت به خود دارند، پتانسیل خود را درک می کنند و ممکن است برای مقابله با چالش های جدید الهام بگیرند. چهار ویژگی کلیدی آن سالم عبارتند از:

1. درک درست از مهارت های خود
2. توانایی حفظ روابط سالم با دیگران در نتیجه داشتن رابطه سالم با خود
3. انتظارات شخصی واقع بینانه و مناسب
4. درک نیازهای خود و توانایی بیان آن نیازها

افراد با عزت نفس پایین تمایل کمتری به توانایی های خود دارند و ممکن است در فرآیند تصمیم گیری خود شک کنند. آنها ممکن است برای امتحان کردن چیزهای جدید انگیزه نداشته باشند زیرا باور ندارند که می توانند به اهداف خود برسند. کسانی که عزت نفس پایینی دارند ممکن است مشکلاتی در روابط و بیان نیازهای خود داشته باشند. آنها همچنین ممکن است سطح پایینی از اعتماد به نفس را تجربه کنند و احساس کنند دوست داشتنی و بی ارزش نیستند.

افراد با عزت نفس بیش از حد بالا ممکن است مهارت های خود را بیش از حد ارزیابی کنند و ممکن است احساس کنند که مستحق موفقیت هستند، حتی بدون اینکه توانایی پشتیبانی از باور خود را داشته باشند. آنها ممکن است با مسائل مربوط به رابطه دست و پنجه نرم کنند، زیرا به این فکر می کنند که خود را کامل ببینند.

عوامل موثر بر عزت نفس

عوامل زیادی وجود دارد که می تواند بر عزت نفس تأثیر بگذارد:

• سن
• ناتوانی هایتان
• ژنتیک
• بیماری
• واکنش های دیگران
• توانایی های بدنی
• وضعیت اجتماعی و اقتصادی
• الگوهای فکری

نشان داده شده است که نژادپرستی و تبعیض نیز تأثیرات منفی بر عزت نفس دارند. علاوه بر این، عوامل ژنتیکی که به شکل‌گیری شخصیت افراد کمک می‌کنند می‌توانند نقش داشته باشند، اما تصور می‌شود که تجربیات زندگی مهم‌ترین عامل است. اغلب این تجربیات ما هستند که اساس عزت نفس کلی را تشکیل می دهند. به عنوان مثال، عزت نفس پایین ممکن است ناشی از ارزیابی های بیش از حد انتقادی یا منفی از طرف خانواده و دوستان باشد. کسانی که آنچه کارل راجرز از آن به عنوان نگاه مثبت بی قید و شرط یاد می کند تجربه می کنند، احتمال بیشتری دارد که عزت نفس سالم داشته باشند.

عزت نفس سالم

راه‌های ساده‌ای برای تشخیص اینکه آیا عزت نفس بالا و سالمی دارید وجود دارد. شما احتمالاً عزت نفس سالمی دارید اگر:

• از تمرکز بر تجربیات منفی گذشته خودداری کنید
• باور کنید با بقیه برابرید، نه بهتر و نه بدتر
• نیازهای خود را بیان کنید
• از شکست نمی ترسید
  احساس حقارت نمی کنید
• احساس اطمینان کنید
• نگرش مثبت به زندگی داشته باشید
• هر وقت خواستید نه بگویید
• نقاط قوت و ضعف کلی خود را ببینید و آنها را بپذیرید

داشتن عزت نفس بالا و سالم می‌تواند به شما برای رسیدن به اهدافتان انگیزه کمک کند، زیرا می‌توانید با دانستن اینکه قادر به انجام آنچه در ذهن خود هستید، زندگی را طی کنید. علاوه بر این، زمانی که عزت نفس سالمی داشته باشید، می توانید مرزهای مناسبی را در روابط تعیین کنید و یک رابطه سالم با خود و دیگران حفظ کنید.

عزت نفس پایین

افرادی که عزت نفس پایینی دارند نیاز به تایید دائمی مانند موفقیت های کاری یا تعریف و تمجید از دوستان دارند. حتی در این صورت، افزایش عزت نفس آنها معمولا کوتاه مدت است. عزت نفس پایین ممکن است به طرق مختلف ظاهر شود. اگر عزت نفس پایینی دارید:

• ممکن است باور داشته باشید که دیگران بهتر از شما هستند
• احتمالا بیان نیازهایتان برای شما دشوار باشد
• ممکن است روی نقاط ضعف خود تمرکز کنید
• اغلب ترس، شک به خود و نگرانی را تجربه می کنید
• دید منفی نسبت به زندگی داشته باشید و احساس عدم کنترل کنید
• ترس شدیدی از شکست دارید
• ممکن است در پذیرش بازخورد مثبت مشکل داشته باشید
• برای نه گفتن و تعیین حد و مرز مشکل دارید
• ممکن است نیازهای دیگران را بر نیازهای خود ترجیح دهید
• ممکن است با اعتماد به نفس مبارزه کنید

عزت نفس پایین می تواند منجر به انواع اختلالات سلامت روان از جمله اختلالات اضطرابی و اختلالات افسردگی شود. همچنین ممکن است برای شما دشوار باشد که اهداف خود را دنبال کنید و روابط سالم را حفظ کنید. داشتن عزت نفس پایین می تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به افکار خودکشی را افزایش دهد.

عزت نفس پایین همان صدای کوچکی است که در ذهن می‌گوید: «تو به درد نخور هستی، چاق هستی، چه فایده‌ای دارد، تو برای این کار ساخته نشده‌ای و غیره…»

چه چیزی می تواند باعث کاهش عزت نفس شود؟

بزرگ شدن در یک خانواده ناکارآمد می تواند در بزرگسالی منجر به وابستگی مشترک شود. همچنین عزت نفس شما را ضعیف می کند. اغلب نظرات و خواسته های شما جدی گرفته نمی شود. والدین معمولاً اعتماد به نفس پایینی دارند و از یکدیگر ناراضی هستند. با این حال، چیزهایی که بر عزت نفس ما تأثیر می گذارد برای هرکسی متفاوت است. ممکن است عزت نفس شما ناگهان تغییر کند. یا ممکن است برای مدتی اعتماد به نفس پایینی داشته باشید. چیزهای زیادی در زندگی وجود دارد که ممکن است باعث کاهش عزت نفس شود. مثلا:

• مورد آزار و اذیت یا آزار قرار گرفتن
• تجربه تعصب، تبعیض یا انگ، از جمله نژادپرستی
• از دست دادن شغل یا مشکل در یافتن شغل
• مشکلات در محل کار یا در حین تحصیل
• مشکلات سلامت جسمانی
• مشکلات روانی
• مشکلات رابطه، جدایی یا طلاق
• مشکلات پول یا مسکن
• نگرانی در مورد ظاهر و تصویر بدن شما
• احساس فشار برای برآورده کردن انتظارات غیر واقعی، به عنوان مثال از طریق رسانه های اجتماعی

شما ممکن است برخی از این تجربیات را داشته باشید. و ممکن است مشکلاتی داشته باشید که در اینجا ذکر نشده است. یا ممکن است یک دلیل خاص وجود نداشته باشد. اگر با عزت نفس پایین دست و پنجه نرم می کنید، ممکن است احساس کنید که ایجاد تغییرات دشوار خواهد بود. اما چیزهایی وجود دارد که می توانید امتحان کنید. همچنین اگر موفق به بهبود آن نشدید با یک روانشناس متخصص صحبت کنید.

عزت نفس پایین و کیفیت زندگی

عزت نفس پایین می تواند کیفیت زندگی افراد را به طرق مختلف کاهش دهد، از جمله:

• احساسات منفی: انتقاد مداوم از خود می تواند منجر به احساس مداوم غم، افسردگی، اضطراب، خشم، شرم یا گناه شود.
• مشکلات رابطه: به عنوان مثال، آنها ممکن است انواع رفتارهای نامعقول از طرف شریکشان را تحمل کنند، زیرا معتقدند باید عشق و دوستی به دست آورند، نمی توانند دوستشان داشته باشند یا دوست داشتنی نیستند. از طرف دیگر، چنین فردی ممکن است احساس عصبانیت کند و دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهد.
• ترس از تلاش: فرد ممکن است به توانایی ها یا ارزش خود شک کند و از چالش ها اجتناب کند.
• کمال گرایی: یک فرد ممکن است خود را تحت فشار قرار دهد و به یک فرد بیش از حد موفق تبدیل شود تا آنچه را که به عنوان حقارت خود می بیند، "تعدیل" کند.
• ترس از قضاوت: ممکن است از فعالیت هایی که افراد دیگر را درگیر می کند، مانند رویدادهای ورزشی یا اجتماعی اجتناب کنند، زیرا می ترسند مورد قضاوت منفی قرار بگیرند. فرد در اطراف دیگران احساس خودآگاهی و استرس می کند و دائماً به دنبال علامت هایی است که نشان می دهد مردم آنها را دوست ندارند.
• تاب‌آوری پایین: در چنین افرادی کنار آمدن با یک رویداد چالش‌برانگیز زندگی دشوار است زیرا از قبل خود را ناامید می‌داند.
• عدم مراقبت از خود: ممکن است فرد آنقدر به خودش بی اهمیت باشد که از خود غافل شود یا از خود سوء استفاده کند، مثلاً الکل زیاد بنوشد.
• رفتارهای آسیب زننده: عزت نفس پایین فرد را در معرض خطر افزایش خطر آسیب به خود قرار می دهد، به عنوان مثال، اختلالات خوردن، سوء مصرف مواد مخدر یا خودکشی.

آیا عزت نفس پایین یک مشکل سلامت روان است؟

عزت نفس پایین به خودی خود یک مشکل سلامت روان نیست. اما سلامت روان با آن می توانند ارتباط نزدیکی با هم داشته باشند. برخی از نشانه های آن می تواند نشانه ای از یک مشکل سلامت روان باشد. مخصوصاً اگر برای مدت طولانی دوام داشته باشند یا بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارند. مثلا:

• احساس ناامیدی یا بی ارزشی
• خود را ناعادلانه سرزنش کردن
• از خود متنفر بودن
• نگرانی در مورد ناتوانی در انجام کارها 

داشتن یک مشکل سلامت روانی نیز می تواند باعث کاهش عزت نفس شما شود. و اگر با سلامت روان خود دست و پنجه نرم می کنید، ممکن است کنار آمدن یا برداشتن گام هایی برای بهبود عزت نفس خود سخت تر باشد.

عزت نفس بیش از حد

عزت نفس بیش از حد بالا اغلب به اشتباه به عنوان خودشیفتگی شناخته می شود، با این حال برخی از ویژگی های متمایز وجود دارد که این اصطلاحات را متمایز می کند. افرادی که دارای ویژگی های خودشیفتگی هستند ممکن است به نظر عزت نفس بالایی داشته باشند، اما عزت نفس آنها ممکن است بالا یا پایین باشد و ناپایدار باشد و بسته به موقعیت خاص دائماً تغییر کند. وقتی عزت نفس بیش از حد بالا باشد، می تواند منجر به مشکلات روابط، دشواری در موقعیت های اجتماعی و ناتوانی در پذیرش انتقاد شود. نشانه هایی از عزت نفس بیش از حد شامل موارد زیر است:

• درگیر موضوع کامل بودن
• روی همیشه درست بودن تمرکز کردن
• باور کنید که نمی توانید شکست بخورید
• باور داشته باشید که از دیگران ماهرتر یا بهتر هستید
• ایده های خیلی بزرگ و غیرواقعی را بیان کنید
• مهارت ها و توانایی های خود را به شدت دست بالا در نظر بگیرید

عزت نفس در کودکان

تجربیات کودک عزت نفس او را شکل می دهد. برای ایجاد عزت نفس مثبت با کودک باید با محبت، احترام و مهربانی رفتار شود. اگر با کودکی بد رفتار شود، بیش از حد مورد آزار و اذیت قرار گیرد، یا احساس کند که نسبت به سایر افراد ارزش کمتری دارد، عزت نفس آن کودک می تواند آسیب های طولانی مدتی را متحمل شود. افراد اهمیت زیادی به نحوه درک دیگران از آنها، به ویژه در دوران کودکی و نوجوانی می دهند.

کودکان احساس ناامنی، اضطراب و یا عصبانیت می کنند. در نتیجه، از نظر عاطفی احساس رها شدن می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که مقصر هستند؛ آنقدر خوب نیستند که برای هر دو والدین قابل قبول باشند. (آنها هنوز هم ممکن است بر این باور باشند که دوستشان دارند.) در نهایت، خودشان را دوست ندارند و احساس حقارت یا بی کفایتی می کنند. آنها با عزت نفس کم بزرگ می شوند و یاد می گیرند که احساسات خود را پنهان کنند و کناره گیری کنند. این نشان می دهد که چگونه شرم سمی درونی می شود.

افزایش عزت نفس در کودکان

تحقیقات نشان می دهد که عزت نفس کودک در کلاس ششم به پایین ترین حد خود می رسد. راه های افزایش عزت نفس کودکان عبارتند از:

• وقتی خوب کار می کنند آنها را تحسین کنید. فقط زمانی که بچه ها کار اشتباهی انجام می دهند به آنها واکنش نشان ندهید بلکه تشویق را هم در تربیت خود بگنجانید.
• از آنها نظر بخواهید. آنها می خواهند در تصمیم گیری های مهم احساس کنند که چیزی برای ارائه دارند.
• اجازه دهید در چیزهای مثبتی که به آنها علاقه دارد مشارکت کنند. بگذارید آنها در مواردی که به آنها علاقه دارند متخصص شوند.
• دختران اغلب عزت نفس پایین تری نسبت به پسران دارند، بنابراین ممکن است برای والدین مهم باشد که در طول سال های شکل گیری به آنها توجه بیشتری نشان دهند.

کودکانی که با بزرگسالانی بزرگ می شوند که مشکلات روانی دارند و همچنین کودکانی که منابع لازم برای نیازهای اولیه را ندارند، بیشتر مستعد مشکلات عزت نفس هستند. کودکان دارای ناتوانی جسمی یا سایر چالش ها نیز ممکن است با مشکلات عزت نفس دست و پنجه نرم کنند.

تفاوت عزت نفس با مقابل خودپنداره

عزت نفس خودپنداره نیست، اگرچه ممکن است بخشی از خودپنداره باشد. خودپنداره برداشتی است که ما از خود داریم، پاسخ ما زمانی است که از خود سؤال می کنیم "من کیستم؟" آگاهی از تمایلات، افکار، ترجیحات و عادات، سرگرمی ها، مهارت ها و نقاط ضعف خود است. به زبان ساده، آگاهی از اینکه چه کسی هستیم، مفهوم ما از خودمان است. به گفته کارل راجرز، خودپنداره ساختاری فراگیر است که عزت نفس یکی از اجزای آن است. پورکی خودپنداره را اینگونه توصیف می کند: «مجموعه یک سیستم پیچیده، سازمان یافته و پویا از باورها، نگرش ها و عقاید آموخته شده که هر فرد در مورد وجود شخصی خود صادق است.»

تفاوت عزت نفس با اعتماد به نفس

عزت نفس اعتماد به نفس نیست. اعتماد به نفس در مورد اعتماد شما به خود و توانایی شما برای رویارویی با چالش ها، حل مشکلات و تعامل موفقیت آمیز با جهان است. همانطور که احتمالاً از این توصیف متوجه شدید، اعتماد به نفس بیشتر بر معیارهای بیرونی موفقیت و ارزش است تا معیارهای درونی که به عزت نفس کمک می کنند. 

شخص می تواند اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، به ویژه در یک زمینه یا زمینه خاص، اما همچنان فاقد حس سالم ارزش کلی یا عزت نفس است. عزت نفس و اعتماد به نفس با هم همپوشانی دارند، اما متفاوت هستند. عزت نفس به این اشاره دارد که آیا برای خود ارزش قائل هستید یا خیر. عزت نفس شما در نتیجه تجارب زندگی و تعامل با افراد دیگر رشد می کند و تغییر می کند. اعتماد به نفس اعتقاد شما به خود و توانایی هایتان است.

افزایش عزت نفس

اگرچه برخی از دلایل عزت نفس پایین مانند عوامل ژنتیکی، تجربیات اولیه کودکی و ویژگی های شخصیتی قابل تغییر نیستند، اما قدم هایی وجود دارد که می توانید برای احساس امنیت و ارزش بیشتر بردارید. خوشبختانه، مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای رفع مشکلات مربوط به درک خود از خودتان و ایمان به توانایی‌هایتان، انجام دهید.  برخی از اقداماتی که می توانید برای کمک به بهبود عزت نفس خود انجام دهید عبارتند از:

• انتظارات واقع بینانه تعیین کنید: مهم است که اهداف کوچک و قابل دسترس را تعیین کنید که در توان شما باشد.
• از افکار منفی بیشتر آگاه شوید: یاد بگیرید که افکار تحریف شده ای را که بر ارزش خود تأثیر می گذارد، شناسایی کنید.
• الگوهای تفکر منفی را به چالش بکشید: وقتی متوجه شدید که درگیر افکار منفی هستید، سعی کنید با افکار واقعی تر مقابله کنید.
• شفقت به خود را تمرین کنید: تمرین کنید که خود را به خاطر اشتباهات گذشته ببخشید و با پذیرش تمام اجزای خود به جلو حرکت کنید.
• بدترین دشمن خود نباشید: سعی کنید از انتقاد بیش از حد از خود یا تصور بدترین چیزها اجتناب کنید.
• تعریف و تمجید را بپذیرید: اگر کسی شما را تحسین کرد، این اظهارات را تأیید کنید و از آن احساس خوبی داشته باشید. فروتنی را به حدی نرسانید که به نقاط قوت خود اعتقاد نداشته باشید.
• از مقایسه خود با دیگران دست بردارید: مقایسه خود با دیگران دامی است که گرفتار شدن در آن بسیار آسان است، به خصوص امروزه با رسانه های اجتماعی و توانایی ارائه ظاهری زیبا و کامل. تنها کسی که باید خود را با او مقایسه کنید شما هستید.
• وقتی اشتباهی مرتکب می شوید خودتان را ببخشید: این بخشی از انسان بودن است. همچنین درک کنید که برخی چیزها خارج از کنترل شما هستند.

عزت نفس پایین می تواند به اختلالات سلامت روان، از جمله اضطراب و افسردگی، کمک کند یا یکی از علائم آن باشد. صحبت با یک درمانگر را در مورد گزینه های درمانی موجود، که ممکن است شامل روان درمانی، داروها، یا ترکیبی از هر دو باشد، در نظر بگیرید.

"برای من عزت نفس عشق به خود نیست. بلکه خودشناسی است، شناخت و پذیرش اینکه چه کسی هستید."

آمیتی گیج

عزت نفس و فضای مجازی

به احتمال زیاد انتظار این را خواهید داشت: مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از رسانه‌های اجتماعی بر عزت نفس تأثیر منفی می‌گذارد (فریدلندر، 2016). درک این اثر آسان است. انسان ها موجوداتی اجتماعی هستند و برای سالم ماندن و شاد ماندن به تعامل با دیگران نیاز دارند. با این حال، ما همچنین از اطرافیان خود به عنوان مقایسه برای اندازه گیری و ردیابی پیشرفت خود در کار، روابط، و به طور کلی زندگی استفاده می کنیم. رسانه‌های اجتماعی این مقایسه‌ها را آسان‌تر از همیشه می‌کنند، اما این تمایل را برای مقایسه به یک چرخه معیوب تبدیل می کند.

آنچه در فیس بوک، اینستاگرام و توییتر می بینیم نشان دهنده زندگی واقعی نیست. اغلب با دقت تنظیم شده و با زحمت ارائه می شود تا بهترین تصور ممکن را ایجاد کند. ما به ندرت غم، شکست و ناامیدی را می بینیم که با زندگی روزمره انسان همراه است. در عوض، ما یک تصویر عالی، جدول زمانی پر از اخبار خوب، و توضیحات کوتاه در مورد دستاوردها و شادی می بینیم.

اگرچه این مقایسه اجتماعی با استانداردهای دست نیافتنی به وضوح یک عادت بد است، اما رسانه های اجتماعی لزوماً ناقوس مرگ برای عزت نفستان نیستند. استفاده متوسط از رسانه‌های اجتماعی که با یادآوری‌های مکرر خود تکمیل می‌شود که ما اغلب بهترین‌ها را در دیگران می‌بینیم، می‌تواند به ما اجازه دهد از پست‌های رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان الهام‌بخش و انگیزه به جای مقایسه ناسالم استفاده کنیم.

برای حفظ حس عزت نفس سالم، نیازی نیست که رسانه های اجتماعی را برای همیشه کنار بگذارید، فقط با دقت از آن استفاده کنید و آن را در چشم انداز درست نگه دارید!

تست عزت نفس کوپر اسمیت

تست عزت نفس کوپر اسمیت یک تست 58 سوالی است که توسط آن می توانید عزت نفستان خود را در 4 زمینه: عمومی، اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی/شغلی؛ ارزیابی کنید. همچنین این تست یک نمره کل به شما ارائه می دهد که میزان کلی عزت نفستان را در 3 طبقه پایین، متوسط و بالا اندازه گیری می کند. توجه داشته باشید که این تست چایگزین تشخیص متخصصین یا نظر آنها نیست و صرفا یک ابزار روانشناختی است.

برای انجام این تست کلیک کنید

جمع بندی

عزت نفس دارویی نیست که همه مشکلات شما را برطرف کند یا به شما کمک نمی کند تا به راحتی در یک زندگی عاری از مبارزه و رنج سپری کنید؛ اما به شما کمک می کند شهامت امتحان کردن چیزهای جدید را پیدا کنید و انعطاف پذیری را برای بازگشت از آن ایجاد کنید. شکست، از افکار درونی و محیط بیرونی خود آگاه باشید و شما را مستعد رشد می کند. این چیزی است که ما باید به طور مداوم برای آن تلاش کنیم.

نویسنده: یاسمن اکبرزاده، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازبینی: امین زندی، روانشناس بالینی